5W Press Newsletter #10 2023

5W Press Newsletter #10 2023

Resúmen di tur item di 12 mart – 18 mart 2023

Si bo ta lesando riba bo smartphone, ten’é horizontal pa un mihó view di e newsletter!

Kaida Silicon Valley Bank: otro krísis bankario na kaminda?

Ganadónan premionan Oscar 2023

Curaçao International Airport shortlisted for Routes Americas 2023 award

Akshonistanan ta entamá kaso kontra Silicon Valley Bank

Balor bitcoin ta subi bèk te na 26 mil dòler

TikTok kisas lo separá for di ByteDance pa kita preokupashonnan ku ta reina

Siguiente pelíkula di Tarantino probablemente dediká na krítiko di sine Pauline Kael

Inflashon di 102.5% ta buta Argentina bèk den tòp di paisnan ku hyperinflashon

Kreadó di ChatGPT OpenAI ta lansa GPT-4

Preis di petroli a baha te na e preis mas abou di último 15 luna

UNESCO ta pidi yagdónan di tesoro pa stòp di koba tereno arkeológiko

Veterinarionan na Gresia ta hasi tur loke por pa salba yu di tiger blanku

Ainda miedu ta reina riba merkadonan finansiero

FIFA 23 ta haña update den kuadro di kampaña OneLove

Kaida Silicon Valley Bank: otro krísis bankario na kaminda?

Kaida Silicon Valley Bank: otro krísis bankario na kaminda?

Outoridatnan na California a sera Silicon Valley Bank (SVB), lantando asina un ola di preokupashon den e mundu di merkadonan finansiero ku tin un otro “domino effect” na kaminda. SVB ta un banko relativamente yòn i a finansiá vários start-up. Esei probablemente no ta bai ta sin konsekuensha.

Kiko ta pasando na SVB?

Djabièrnè último outoridatnan na California a sera e banko. Nan no a logra rekohé sèn ku emishon di akshonnan nobo. Pa e motibu ey e banko no por a kumpli ku su debernan i a bai fayit. E outoridat federal FDIC a keda apuntá komo bewindvoerder. Na kabamentu di aña pasá SVB tabata manehá alrededor di 175 mil mion dòler, butando e banko na di 16 lugá na Merka.

Kiko a bai robes?

SVB a sera hopi fiansa ora ku interes tabata abou, pero despues di e oumentonan fuerte di interes, SVB tabatin mas i mas problema pa kumpli ku pago i refinasiamentu di nan fiansanan. Ora ku klientenan a lanta nan plaka masivamente, e outoridat supervisor FDIC na California a disidí sera e banko. FDIC a habri algun kantor djaluna pa klientenan haña akseso na te ku 250 mil dòler di nan plaka.

Ken tur tin kuenta habrí na SVB?

Silicon Valley Bank tabatin hopi kompania di teknologia komo kliente, entre nan en partikular hopi start-ups. E kompania a haña vários gòlpi finansiero den último simannan dor ku e mester a bende obligashonnan ku hopi pèrdida.

Klientenan tin akseso na nan kuenta awor ku SVB ta fayit?

Gobièrnu a tuma enkargo di e banko, pues klientenan tin akseso na nan kuenta.

Kiko ta e konsekuenshanan pa esnan ku a spar na SVB?

Esei no ta konosí ainda. Esei ta dependé si e kaida di SVB ta kontagiá otro instansha finansiero i kompania. En todo kaso no ta un un banko di spar.

E problemanan na SVB ta komparabel ku e krísis bankario di 2007 / 2008?

Nò, esei lo ta un poko eksagerá. E krísis bankario di 2007 / 2008 tabatin rais den e merkado di vastgoed, ku tin basta peso den e sistemanan finansiero i ekonómiko den mayoria pais. E problemanan na SVB ta mas e konsekuensha di mal maneho di balansa na un filial spesífiko.

Pues finalmente: tin un krísis bankario na kaminda atrobe?

Lo mester sali afó den dianan benidero si e kaida di SVB ta “kontagiá” otro instansha finansiero i kompania. E ta dependé tambe di e impakto sikológiko riba esnan ku ta spar i / òf invertí, manera a pasa durante e krísis okashoná pa e kaida di Lehman Brothers. A base di e eksperensha ey ta parse ku gobièrnu di Merka ta antisipá riba mas problema. Pero bankonan ta traha ku buffernan finansiero hopi mas amplio kompará ku ántes ku por akapará un eventual klap.

Ganadónan premionan Oscar 2023

Ganadónan premionan Oscar 2023

Djadumingu a skohe e ganadónan di e premionan Oscar pa 2023. Ken ta e ganadónan (den bold) prinsipal?

Mihó pelíkula

  • Im Westen Nichts Neues
  • Avatar: The Way of Water
  • The Banshees of Inisherin
  • Elvis
  • Everything Everywhere All at Once
  • The Fabelmans
  • Tár
  • Top Gun: Maverick
  • Triangle of Sadness
  • Women Talking

Mihó direktor

  • Todd Field (Tár)
  • Ruben Östlund (Triangle of Sadness)
  • Steven Spielberg (The Fabelmans)
  • Martin McDonagh (The Banshees of Inisherin)
  • Daniel Kwan & Daniel Scheinert (Everything Everywhere All at Once)

Mihó protagonista femenino

  • Ana de Armas (Blonde)
  • Andrea Riseborough (To Leslie)
  • Cate Blanchett (Tár)
  • Michelle Williams (The Fabelmans)
  • Michelle Yeoh (Everything Everywhere All at Once)

Mihó protagonista maskulino

  • Austin Butler (Elvis)
  • Colin Farrell (The Banshees of Inisherin)
  • Brendan Fraser (The Whale)
  • Paul Mescal (Aftersun)
  • Bill Nighy (Living) 

Mihó aktris den ròl sekundario

  • Angela Bassett (Black Panther: Wakanda Forever)
  • Hong Chau (The Whale)
  • Kerry Condon (The Banshees of Inisherin)
  • Jamie Lee Curtis (Everything Everywhere All at Once)
  • Stephanie Hsu (Everything Everywhere All at Once)

Mihó aktor den ròl sekundario

  • Brendan Gleeson (The Banshees of Inisherin)
  • Brian Tyree Henry (Causeway)
  • Judd Hirsh (The Fabelmans)
  • Barry Keoghan (The Banshees of Inisherin)
  • Ke Huy Quan (Everything Everywhere All at Once)

Mihó pelíkula internashonal

  • Close (Bèlgika)
  • Im Westen Nichts Neues (Alemania)
  • Argentina: 1985 (Argentina)
  • EO (Polonia)
  • The Quiet Girl (Irlanda)

Mihó pelíkula animá

  • Guillermo del Toro’s Pinocchio
  • Marcel the Shell with Shoes On
  • Puss in Boots: The Last Wish
  • The Sea Beast
  • Turning Red

Mihó kansion

  • Lady Gaga – Hold My Hand (Top Gun: Maverick)
  • Rihanna – Lift Me Up (Black Panther: Wakanda Forever)
  • Sofia Carson – Applause (Tell it Like a Woman)
  • Rahul Sipligunj, Kala Bhairava, M. M. Keeravani – Naatu Naatu (RRR)
  • Son Lux, Mitski & David Byrne – This Is a Life (Everything Everywhere All at Once)

Otro premionan

Mihó montahe: Everything Everywhere All at Once
Mihó sonido: Top Gun: Maverick
Mihó script: Women Talking
Mihó script original: Everything Everywhere All at Once
Mihó efektonan visual: Avatar: The Way of Water
Mihó soundtrack: Im Westen Nichts Neues
Mihó diseño di sèt: Im Westen Nichts Neues
Mihó diseño di trahe: Black Panther: Wakanda Forever
Mihó make-up i hair styling: The Whale
Mihó kamarografia: Im Westen Nichts Neues
Mihó dokumental: Navalny
Mihó film kòrtiku: An Irish Goodbye
Mihó dokumental kòrtiku: The Elephant Whisperers
Mihó animashon kòrtiku: The Boy, the Mole, the Fox and the Horse

Curaçao International Airport shortlisted for Routes Americas 2023 award

Curaçao International Airport shortlisted for Routes Americas 2023 award

Curaçao Airport Partners (CAP) is pleased to have been shortlisted for a Routes Americas Awards 2023, a prestigious award recognizing excellence in route development across the Americas’ airlines, airports, and destinations. Curaçao International Airport has been nominated in the Under 4 million Passengers category.

CAP is humbled by the recognition of the industry and is committed to the retention, growth and diversification of the destination’s route network in close partnership with current and potential airline partners. In addition, CAP appreciates the support from the Curaçao Tourism Board and the Curaçao Hospitality and Tourism Association.

Curaçao International Airport is the only Caribbean airport nominated in the Under 4 million Passenger category and is pleased to be competing with the category’s best. The nominated airports in the ‘Under 4 million Passenger’ movements category are, Idaho Falls Regional Airport, Providence – Rhode Island T.F. Green International Airport, Tulsa International Airport, and Curaçao-Hato International Airport.

Akshonistanan ta entamá kaso kontra Silicon Valley Bank

Akshonistanan ta entamá kaso kontra Silicon Valley Bank

Akshonistanan di Silicon Valley Bank (SVB) ku a bai fayit djabièrnè último a entamá un kaso kontra e banko. Na ta kulpa gerensha di e banko di no tabata sufisiente transparente riba riesgonan ku e kompania tabata eksponé na dje.

Partikularmente e interes haltu di momentu tabatin konsekuensha pa likides di e banko. SVB a sera debe na momentu ku interes tabata abou, pero ora ku esaki a oumentá fuerte atrobe e debenan di e banko a bira difísil pa kumpi ku n’e. Un dado momentu e banko tabata bende obligashonnan ku pèrdida haltu.

Pa mitigá e pèrdida SVB a emití akshonnan nobo. Esei a lanta sospecho serka esnan ku un kuenta na e banko ku algu no tabata kana bon, resultando den un bankrun. Akshonistanan opviamente ta rabiá i a bai korte den estado California kaminda e outoridat finansiero a tuma maneho over di e banko.

Te asina leu e impakto negativo riba e merkado finansiero ta limitá na algun porshento, eksepto pa Signature Bank ku a bai fayit poko despues di SVB i e balor di akshonnan di First Republic Bank ku a baha ku 70%. Por papia di un trankilidat relativo despues ku gobièrnu di Merka a intervení. Invershonistanan ta alerta.

Balor bitcoin ta subi bèk te na 26 mil dòler

Balor bitcoin ta subi bèk te na 26 mil dòler

Despues di un kaida fuerte djabièrnè, riba djamars e balor di bitcoin a subi te na 26 mil dòler. Aparentemente e medidanan ku gobièrnu di Merka a tuma pa mitigá e konsekuenshanan di e bankarota di Silicon Valley Bank tin benefisio pa e moneda virtual.

Otro kripotmoneda tambe a mira nan balor subi. Asina e preis di ethereum a subi te kasi 1.750 dòler. Meskos ta konta pa e otro kriptomonedanan manera XRP, Cardano i Dogecoin.

E merkado tabatin mester di e impulso aki. Aña pasá tabata un hopi mal aña pa kriptomoneda, partikularmente despues di e kaida di e bolsa di kriptomoneda FTX. For di kuminsamentu di e aña aki poko poko e merkado ta rekuperando.

TikTok kisas lo separá for di ByteDance pa kita preokupashonnan ku ta reina

TikTok kisas lo separá for di ByteDance pa kita preokupashonnan ku ta reina

TikTok ta pensando riba un posibel separashon for di e kompania propietario Chines ByteDance. Esaki pa kita preokupashonnan ku ta biba den paisnan den parti wèst ku e ret sosial aki ta sirbi pa aktividatnan di spionage. Asina agensia di prensa Bloomberg a publiká.

Un komishon Merikano a risibí un proposishon di TikTok pa studia si en bèrdat esaki ta kita e preokupashonnan ku ta reina. E proposishon ta inkluí plannan pa warda tur kontenido di TiTok di Merikanonan riba servers di e kompania di database Oracle. Tambe tin plannan pa apuntá un hunta di supervishon ku aprobashon di gobièrnu di Merka.

Otro siman direktor di ByteDance i TikTok Shou Zi Chew lo ta den parlamentu Merikano pa un hoorzitting. Eynan e ta bai duna mas splikashon riba entre otro e maneho di privacy na TikTok i su relashon ku e Partido Komunista na China. Si Merka no bai di akuerdo ku Shou Zi Chew e plan pa separá TikTok for di ByteDance ta subi mesa. Den tal kaso lo bende TikTok ku un otro kompania òf e ret sosial ta bira independiente. Pa e último kos ey tuma lugá si mester di aprobashon di gobièrnu di China di akuerdo ku Bloomberg.

Siguiente pelíkula di Tarantino probablemente dediká na krítiko di sine Pauline Kael

Siguiente pelíkula di Tarantino probablemente dediká na krítiko di sine Pauline Kael

E konosido direktor di sine Quentin Tarantino ta trahando riba loke e mes ta konsiderá su di 10 i último pelíkula. E grabashonnan di e pelíkula, ku ta karga e título The Movie Critic, ta kuminsá den e di tres kuartal di e aña aki. Asina e revista The Hollywood Reporter a publiká.

Ta asina ku Tarantino a indiká na mas ku un okashon ku su di dies pelíkula ta bai ta su delaster obra. Ounke téknikamente Tarantino ya a pasa dies pelíkula e ke kòrda tur hende ku Kill Bill Volume 1 i 2 ta konta komo unu. Quentin Tarantino por skirbi títulonan legendario bou di su nòmber manera Reservoir Dogs, Pulp Fiction i Django Unchained.

Segun The Hollywood Reporter e pelíkula The Movie Critic ta tuma lugá den añanan 70 i probablemente ta konta, manera nos a kustumá di Tarantino, un kuenta alternativo di e krítiko di sine Pauline Kael kende te dia di awe ta konsiderá un outoridat riba evaluashon di pelíkulanan di sine. Mas detaye no ta konosí te asina leu.

Inflashon di 102.5% ta buta Argentina bèk den tòp di paisnan ku hyperinflashon

Inflashon di 102.5% ta buta Argentina bèk den tòp di paisnan ku hyperinflashon

Inflashon na Argentina luna pasá ta kalkulá na 102.5%, loke ta nifiká ku tur kos a bira dòbel e preis di loke nan tabata un aña promé. Ta pa promé biaha for di 1991 ku e pais ta bolbe registrá un inflashon asina haltu. Den añanan 90 Argentina a pasa dor di un temporada di hyperinflashon i historia ta parse di ta ripitiendo.

E aña aki so inflashon ta kalkulá na un oumento di 13.1%, kompará ku kabamentu di 2022. Awor ku inflashon ta asina haltu e preisnan ta wòrdu adaptá tur siman atrobe i e konsumidor ta sinti’é den su pòtmòni.

Ku e sifra di inflashon di 102.5% Argentina tin un di e sifranan di inflashon mas haltu na mundu. E viktoria di kampionato mundial di futbòl no a kontribuí na ekonomia di e pais manera hende tabata kere ku lo a pasa.

Kreadó di ChatGPT OpenAI ta lansa GPT-4

Kreadó di ChatGPT OpenAI ta lansa GPT-4

E kompania teknológiko OpenAI a lansa GPT-4, un modelo lingwístiko nobo usá den e programa di inteligensha artifisial ChatGPT. E modelo aki por duna kontestanan mas kreativo ku su antesesornan. Segun ekspertonan GPT-4 por rashonalisá, komprondé konteksto, interpretá i resolvé problema.

E modelo ta komprondé e pregunta di usuarionan mihó ku vershonnan anterior i no ta skirbi kos “sin kabes i sin rabu” ku bo mester koregí na man ainda. Sientífikonan a tèst e modelo aki ku èksamen akadémiko i profeshonal destiná pa hende i GPT-4 a saka bon punto den derechi, biologia i matemátika. Anto e modelo no ta ni diseñá pa esei.

Di momentu e search engine di Microsoft Bing ya ta ekipá ku un vershon básiko di ChatGPT. E programa por te asta rekonosé i interpretá potrèt.

Entretantu ChatGPT ta kapas di graba yamadanan dudoso, traha un transcript di e kòmbersashon i te asta prepará un kaso hudisial si ta nesesario. El a logra te asta programá e wega di computer Pong:

Perfekto ChatGPT no ta ainda pasobra ainda e ta interpretá algun suptilidat humano robes, pero ku kada vershon nobo òf komponente adishonal e programam dia pa dia ta birando mas inteligente.

Preis di petroli a baha te na e preis mas abou di último 15 luna

Preis di petroli a baha te na e preis mas abou di último 15 luna

Preis di petroli a baha den último dianan i a yega na e preis mas abou di último 15 luna. Djarason i djaweps e preis di petroli di North Sea tabata kalkulá na 73 dòler pa barí. E preis di petroli Merikano tambe a baha te ménos di 66 dòler pa barí.

Aparentemente e situashon riba merkadonan finansiero ta pushando e preis di petroli pa’bou. Dor di e inkietut riba e merkadonan finansiero ta antisipá riba ménos aktividat industrial i pa e motibu ey ménos demanda di petroli. Na mes momentu e inkietut ta oumentando e preis di dòler, loke no ta hasi petroli dje atraktivo ey pa komersiantenan ku ta operá ku otro moneda.

Si e preis di petroli keda asin’akí normalmente lo bo nota esaki den e preis ku bo ta paga na pòmp despues di un par di luna òf siman.

UNESCO ta pidi yagdónan di tesoro pa stòp di koba tereno arkeológiko

UNESCO ta pidi yagdónan di tesoro pa stòp di koba tereno arkeológiko

UNESCO ta pidi yagdónan di tesoro pa stòp di koba riba terenonan kaminda batayanan di promé guera mundial a tuma lugá. Partikularmente e parti Hulandes di Bèlgika Vlaanderen mester purba kumpli ku e petishon urgente aki. Einan tin hopi afisionado ku ta eksplorá e asina yamá ‘Flanders Fields‘ ku nan detektornan di metal ku ta stroba e trabou di historiadó i arkeólogonan.

E aktividatnan di e afisionadonan aki ta okashoná pèrdida permanente di informashon históriko. Wesu i otro ophetonan ta konta historianan ku mester wòrdu studiá kuidadosamente pa determiná kiko a pasa kaminda a haña nan. Afisionado no ta hasi e trabounan aki di akuerdo ku UNESCO i ta warda e ophetonan ku nan ta haña na kas.

Vlaanderen ta un di e lugánan kaminda algun di e batayanan mas intensivo di promé guera mundial a tuma lugá entre 1914 i 1918. Te dia di awe arkeólogonan ta deskubrí artefakto di e tempu ey den e área aki.

Veterinarionan na Gresia ta hasi tur loke por pa salba yu di tiger blanku

Veterinarionan na Gresia ta hasi tur loke por pa salba yu di tiger blanku

Veterinarionan na Gresia ta hasiendo tur loke ta na nan alkanse pa salba bida di un yu di tiger blanku. Tres siman pasá a haña e animal den un baki di sushi pegá ku un parke di animal na e kapital Athenas. E bebi di tiger aki tin no mas ku tres luna i ta hopi debilitá dor di falta di awa i kuminda. Tambe tabatin un opheto di metal den su pia patras.

E dòkternan ta hasiendo tur loke nan por pa salba bida di e tiger blanku aki, pero no ta sigur si e ta bai sobrebibí. Trahadónan di e parke a haña e animal den e baki di sushi i aparentemente tin grabashon di loke a pasa. Direktor di e parke a splika ku nan tin kustumber di haña animal bandoná na e parke, pero ta promé biaha ku deskonosínan a laga un tiger blanku resien nasé atras.

Si e animal sobrebibí e ta bai un santuario spesial ya ku e parke mes no por akapará tiger. E kaso aki kasi sigur ta konsekuensha di trafikashon ilegal di animalnan eksótiko. Hopi animal eksótiko for di Asia ta yega Oropa ilegalmente via paisnan manera Gresia, Cyprus i Turkia. I meskos ku den e kaso aki, ora ku kuido di e animal bira un karga muchu grandi, hende ta dùmp nan numa…

Ainda miedu ta reina riba merkadonan finansiero

Ainda miedu ta reina riba merkadonan finansiero

Na kabamentu di un siman basta kaótiko pa merkadonan di akshon te ainda invershonistanan no ta kombensé ku kosnan ta bai kaba bon. Djabièrnè ainda akshonnan di bankonan tabata bou di preshon apesar di medidanan na tantu Merka komo Oropa pa trese trankilidat bèk.

Ayera nochi un banko Merikano mas, esta First Republic Bank (FRB), mester a haña un inyekshon di kapital di kasi 30 mil mion dòler. E sèn usá pa e inyekshon aki ta bin di 11 otro banko na Merka den kolaborashon ku gobièrnu. E konstrukshon aki, kaminda kompetensha ta yuda tene un otro riba pia, mester trese konfiansa bèk den e merkadonan.

Den e promé momentunan despues di e medida ey kos tabata parse di bai bon i e balor di First Republic a subi bèk i sera den sifra positivo. Pero djabièrnè e balor a baha ku un kuart atrobe. Meskos ta konta pa Credit Suisse na Suisa. E banko a parse di ta rekuperá despues di medida di gobièrnu, pero djabièrnè su balor a bolbe baha ku 10%.

Al fin al kabo tur kos ta para òf kai ku emoshon i konfiansa di invershonista i kliente. Na momentu ku esakinan invertí nan sèn otro kaminda òf lanta nan sèn masalmente bankonan lo sigui kai.

FIFA 23 ta haña update den kuadro di kampaña OneLove

FIFA 23 ta haña update den kuadro di kampaña OneLove

E kompania produktor di video games EA SPORTS ta bai agregá e kampaña OneLove na e wega FIFA 23 riba 21 di mart próksimo. EA SPORTS ta hasi esaki den kuadro di Dia kontra Rasismo i Diskriminashon. Gamers ta haña un uniform spesial i por dekorá nan stadion den diseño OneLove.

E kampaña ta dirigí kontra rasismo i diskriminashon den futbòl. Via FIFA 23 e kampaña lo mester yega na un públiko yòn. OneLove ta un di e 20 partinan di un plan di akshon inisiá na Hulanda. Aparte di e opshonnan di OneLove pa FIFA 23 e inisiadónan ta duna presentashon i kurso na asosiashonnan di futbòl pa kombatí rasismo i promové diversidat.