Think To DO Institute ta tene enkuesta riba libertat di prensa lokal

Think To DO Institute ta tene enkuesta riba libertat di prensa lokal

Think To DO Institute ta bai investigá kumplimentu ku Press Freedom Index na Kòrsou. E asina yamá Press Freedom Index ta un evaluashon kompilá i publiká tur aña pa Reporters Without Borders for di 2002. E índise ta basá riba e datonan di kada aña tras di lomba ku e organisashon ta inventarisá den e paisnan partisipante.

E índise ta duna un indikashon di e grado di libertat ku periodistanan, medionan di komunikashon i siudadanonan tin den kada pais i kiko ta e esfuersonan di outoridatnan pa salbaguardiá e libertat aki. E Press Freedom Index, manera e nòmber ta sugerí, ta midi solamente e grado di libertat i no e kalidat di periodismo di e pais en kuestion i tampoko no ta trata violashon di derechinan humano.

Think To DO Institute, un instituto di investigashon independiente na Kòrsou, ta enfoká riba resiliensia di poblashon di Kòrsou. Otro investigashonnan di e organisashon a demostrá ku e resiliensia di un komunidat tin un impakto direkto riba e forsa di su demokrasia. Un demokrasia sano ta mihó sibrí ku un poblashon bon informá i mas versá posibel.

E informashon aki mester yega serka e siudadano via un prensa ku por funshoná libremente. Pa e motibu aki Think To DO Institute, komo organisashon ku ta traha a base di datonan verifikabel, ke sa di miembronan di prensa kon nan mes ta eksperensiá libertat pa hasi nan trabou den demokrasia di Kòrsou.

E Press Freedom Index ta un enkuesta a base di 5 punto di enfoke: e aspekto polítiko, e aspekto hurídiko, e aspekto ekonómiko, e aspekto sosial kultural i siguridat. E índise ta konsistí di dos parti: unu pa e sektor di medionan i unu pa públiko en general.

E resultadonan di e enkuesta aki lo keda publiká den aprel.

Share2Uplift su lista di 250 ‘influencer’ entretantu ta inkluí 210 persona

Share2Uplift su lista di 250 ‘influencer’ entretantu ta inkluí 210 persona

E programa Share2Uplift entretantu ta inkluí 210 asina yamá ‘influencer‘. Asina e organisashon ta informá riba su website. Ku e logro aki Share2Uplift ta un paso mas serka di su meta di krea un grupo di 250 persona ku di un òf otro forma ta influenshá Kòrsou. E lista ta inkluí persona for di tur gremio den komunidat i a yega na 210 persona ku e entrevista ku Share2Uplift a tene ku Morgain Parris.

Tambe Share2Uplift ta wak bèk ku satisfakshon riba organisashon di 12 Master Your Mind-platform sessions den 2022 i su partisipashon na Global Enterprise Week kaminda a papia riba e buki “The surrender experiment”. Den 2023 e organisashon lo kontinuá ku vários otro workshop dirigí riba dominio personal di emoshon i abilidatnan práktiko den bida.

Den ougùstùs Share2Uplift a kuminsá kolaborá tambe (via life coach Ivan Kuster) ku Haydee Hermans (Soul Garden Curaçao) i O’dennis Daal (Master Your Mind- Consultancy and Training) den ‘Personal Journey, Emoshon kiko e ta?’ di Curemotions (www.curemotion.cw). E kolaborashon ta kontinuá. Den 2023 Share2Uplift lo sigui ku Partner of Vision Curaçao2030, inisiá pa Miguel Goede.

Den 2023 Share2Uplift ke logra identifiká tur e 250 lidernan étiko pa asina kompletá e lista di ‘influencer’ ku por aportá konhuntamente na kambio di mindset na Kòrsou. Una bes ku logra esaki Share2Uplift lo inisiá proyektonan di enkuentro i kolaborashon i asina kuminsá tuma pasonan konkreto pa e kambio di mindset.

Otro plannan pa 2023 ta inkluí:

  • entrevista ku mas potential Influencers;
  • presentashon di bukinan durante e enkuentro mensual Master Your Mind platform (kada di tres djamars di luna);
  • workshops dediká na desaroyo personal pa esnan interesá den “Emoshon kiko e ta? Ki efekto e tin?” di Curemotions;
  • “train-the-trainers”-programs riba “Emotional Mastery”;
  • kontinuá ku Curaçao Vision 2030 i promové inisiativanan manera Kolektivo i Plataforma Otrobanda.

Pa mas informashon, bishitá e website di Share2Uplift.

Ken ta Share2Uplift?

Share2Uplift ta un programa pa stimulá liderasgo kontínuo den tur gremio di sosiedat. E programa su mishon ta pa desaroyá liderasgo sostenibel pa stimulá berdadero ‘mindset shifts’. Meta di e programa ta pa empoderá i reuní lidernan étiko (Influencers) for di tur gremio di komunidat ku un mindset ku ta pas mas den siglo 21. Share2Uplift ke realisá esaki den kolaborashon ku tur hende ku ke ‘connect dots’ i hasi un esfuerso konhunto pa kambia mindset na Kòrsou.

 

Asistensha haltu durante Curaçao Data Days

Asistensha haltu durante Curaçao Data Days

E edishon mas resien di Curaçao Data Days na Marriott Beach Resort tabata un éksito rotundo. E evento ta forma parti di un serie di konferensha riba digitalisashon i ta organisá pa Smart Nation Curaçao.

Durante e Data Days vários lider den tantu sektor públiko komo sektor privá ta elaborá i hasi presentashon riba e maneranan pa yega na e meta pa transformá Kòrsou den un “digital economy and socially balanced society”.

5W Press a kòmbersá ku bosero di e evento Leonardo de Abreu Ladeira riba e propósito di e serie di konferensha aki.

Monumentenraad kontra desishon pa basha parti Kas di Pueblo abou

Monumentenraad kontra desishon pa basha parti Kas di Pueblo abou

Monumentenraad no ta di akuerdo pa basha parti di Kas di Puelo den Penstraat abou. Mester evaluá e pèrmit duná kaba pa adaptá e monumento i pa e edifisio nobo ku ta bai lanta banda di dje. Segun Monumentenraad mester konsiderá e importansha di konservashon di un patrimonio ku un historia importante pa yunan di Kòrsou. Si mester Monumentenraad ta dispuesto na duna konseho durante e proseso pa restourá Kas di Pueblo.

Monumentenraad no tabata na altura ku ya a duna tantu un ‘monumentenvergunning’ komo un ‘bouwvergunning’ pa restourá e monumento. Segun e plannan ku Monumentenraad ta na altura di dje tin partinan protehá i algun bijgebouw ku lo basha abou.

Den e ‘monumentenvergunning’ no ta tene kuenta ku sierto parti di e monumento manera e ‘koetshuis’ / garashi, partinan di e interior, ku tin un status di protekshon.

Mas aleu e pèrmit pa e nieuwbouw ta afektá e parti sùit, ost i wèst di e monumento i esaki, segun Monumentenraad, en prinsipio no tabata pèrmití. Tin reglanan internashonal ku ta stipulá ku nieuwbouw pegá ku un monumento protehá mester ta fasilitá ku espasionan di transishon pa e edifisionan no keda muchu pegá ku otro.

Kas di Pueblo a sirbi for di añanan 40 di siglo 20 pa vários dékada komo sede di Partido Nashonal di Pueblo. Te ainda Kas di Pueblo ta konsiderá parti di e partido.

Último funshonnan di Karni Kaduká!

Último funshonnan di Karni Kaduká!

Karni Kaduká, e obra mas resien di Eligio Melfor a drenta su fase final. E último dos funshonnan lo tuma lugá riba 3 i 4 di desèmber 8or di anochi na Teater Luna Blou.

Karchinan ta disponibel na balor di 35 florin na Mensing’s Caminada, 24 uur uit de muur i na porta di Teatro Luna Blou.

Associated Press: Kompanianan Merikano ta yuda Venezuela desviá sanshonnan via Kòrsou

Associated Press: Kompanianan Merikano ta yuda Venezuela desviá sanshonnan via Kòrsou

Fuente i artíkulo original: Associated Press

Segun un artíkulo skirbí i publiká riba 17 di novèmber pa korespondiente Joshua Goodman den kolaborashon ku Dick Drayer di Associated Press (AP) un kompania ku sede na Houston i un otro ku ta pèrtenesé na dos siudadano Merikano lo ta yudando Venezuela desviá sanshonnan Merikano i klandestinamente transportando miónes na produktonan petrolífero riba un tènker di orígen Iraní.

E intento pa desviá e sanshonnan ta konsentrá na refineria Isla i e terminal di Bullenbaai ku a sirbi te 2019 komo parti di operashonnan di e kompania estatal Venezolano PDVSA.

Riba 28 di sèptèmber e tènker ku bandera di Togo Colon a deskargá alrededor di 600 mil barí di fuel oil na e terminal di Bullenbaai ku ta operá pa Caribbean Petroleum Refinery, propiedat di 2 Merikano di desendensia Venezolano.

Na yegada di e barku Colon CPR a deskribí e akonstesimentu den un komunikado di prensa komo un momento históriko. Mas aleu e komunikado ta informá ku ta trata di e promé entrega despues di reaktivashon di e terminal, ku su kapasidat di 7 mion barí di produktonan petrolífero.

Segun AP e komunikado no ta menshoná e orígen di e fuel oil i e barku en kuestion den e aña tras di lomba a navegá eksklusivamente entre hafnan Venezolano. Segun datonan di GPS, e barku Colon a mara dos dia promé ku su yegada na Bullenbaai na Amuay, sede di e refineria mas grandi na Venezuela.

AP ta skirbi mas aleu ku e transporte ta parse di ta violando e pensamentu tras di e sanshonnan Merikano riba Venezuela. Sanshonnan ku a keda imponé den 2019 den un intento pa buta preshon riba gobièrnu di Nicolás Maduro pa retirá.

Tin insufisiente sosten finansiero pa Venezuela di paisnan den e parti aki di mundu i pa e motibu ei PDVSA ta buska rekurso na alternativanan via transakshonnan kada bes mas kompliká pa tòg por eksportá produktonan petrolífero.

Te ku resien hopi di e transakshonnan aki tabata tuma lugá ku deskuentonan enorme via kriptomonedanan di oligarkonan na Rusia, asina yamá “shell companies” na Hong Kong i tènker fantasma ku ta paga tur ekipamentu ku ta fasilitá lokalisashon via sistemanan GPS di Merka.

Kòrsou, komo parti di Reino Hulandes ku ta atendé direktamente ku su aliado Merka, te asina leu a sigui e sanshonnan Merikano. Komo ehèmpel AP ta referí na e okashon ku RdK a konfiská inventario di PDVSA despues ku esaki su kòntrakt a kaba na 2019. Esei pa por a paga kompanianan Merikano ku a keda perhudiká pa PDVSA.

Segun Marshall Billingslea, un èks funshonario di Treasury Department na Merka ku a yuda stipulá e sanshonnan, Kòrsou lo ta kontando ku e maneho ménos severo i aserkamentu di presidente Biden den direkshon di Venezuela. E relashon entre e dos paisnan no tabata masha amikal bou di Biden su antesesor Donald Trump. Bou di Trump a konhelá e assets di sigur 140 persona rondó di Nicolás Maduro i tambe a menasá ku medida kontra kompanianan internashonal ku ta hasi negoshi di petroli ku Venezuela.

Presidente Biden di otro banda no a imponé sanshonnan adishonal for di dia ku su gobièrnu a instalá. Biden a te asta primintí di lanta algun medida si Nicolás Maduro garantisá mas libertat i elekshon liber a kambio.

Den Billingslea su palabranan: “They’re flouting the sanctions because they know under this administration there are no consequences.”

Treasury Department, e instansha ku ta manehá e sanshonnan, no a reakshoná riba e artíkulo di AP.

E sanshonnan Merikano ta diseñá pa opstakulisá negoshi ku PDVSA. E medida ei ta bira sinembargo kada bes mas difísil di implementá ora ku un transporte di krudo pasa lihé di un doño pa otro i di un transportadó pa otro. Di e forma ei ta bira difísil interseptá PDVSA komo benefisiario final di un benta riba merkado internashonal.

Segun dokumentonan interno di PDVSA, e kompania a bende e karga transportá pa e barku Colon den sèptèmber ku United Petroleo Corp, un kompania registrá aña pasá na Panamá. Remarkablemente e aña aki United Petroleo Corp ta menshoná komo e di dos kliente mas importante di PDVSA e aña aki. Segun e dokumentonan tin na total alrededor di 400 mion dòler na faktura habrí di produktonan bendé. AP a risibí e dokumentonan di fuentenan ku kier a keda anónimo.

PDVSA tampoko no a reakshoná ofisialmente riba un petishon pa komentario di AP.

E karga ku Colon tabata transportá a keda entregá pues na Bullenbaai den kolaborashon ku Caribbean Petroleum Refinery.

E kompania aki a registrá na Kòrsou na yüni di e aña aki i ta inkluí den su lista di direktornan e komersiante Merikano di desendensia Venezolano Raul Herrera. Un holding ku ta karga e mesun nòmber ta inkluí den su direktornan Luis Giusti, kua ta otro Merikano di desendensia Venezolano ku tabata CEO di PDVSA ora ku Hugo Chavez a keda elegí den 1998.

Ora a puntra Patrick Newton, direktor interino di Refineria di Kòrsou, si e petroli tabata originá di Venezuela, Newton a kontestá ku RdK ta kumpliendo ku e sanshonnan Merikano i ku e kòntraktnan di e kompania mester kumpli ku esaki tambe.

Herrera a bisa na su kompania tabata solamente pèrmití warda e petroli pa e doño di e karga kua el a indentifiká komo Knob Trading SA, un kompania registrá na Panamá, ku un ofisina na Houston segun nan website.

Herrera, ku segun AP tin un consultancy di fiansa na Miami tambe, a deklará ku “no ta operando ku produktonan Venezolano.” Caribbean Petroleum Refinery no ta propietario ni bendedó di e karga.

Giusti tampoko no a reakshoná riba preguntanan di AP. Tampoko no a bin un reakshon di Knob Trading na Panamá. Ora ku AP a tuma kontakto ku e kompania, e persona ku a kue telefòn lo a sera esaki den nan orea.

Segun AP no ta konosí kiko a pasa ku e petroli despues ku el a yega Kòrsou.

Pero un luna despues a resultá ku tabatin intentonan pa rebendé 1 mion barí ku e deskribí komo “Bullenbaai Fuel Oil” — loke ta remarkabel konsiderando ku Kòrsou no ta produsí fuel oil. Pero ta esei tin pará den un sertifikado di Caribbean Petroleum Refinery emití dia 29 di òktober pa Caribbean Petroleum Refinery. AP ta disponé di un kopia di e sertifikado di un komersiante den sektor petrolífero ku a haña un ofèrta di un bendedó ku ta traha ku Knob na Panamá. E fuente aki kier a keda anónimo pasobra e no ke keda idektifiká komo entidat ku ta evadí e sanshonnan Merikano.

E sertifikado lo a keda prepará pa Frank Verhoets, managing director na Caribbean Petroleum Refinery. Segun Herrera sinembargo no tin ningun hende ku e nòmber ei ta traha na e kompania i ku e dokumento ta un falsifikashon.

E artíkulo di AP ta finalisá ku un sitashon di Herrera ku a bisa ku “desafortunadamente tin hopi falsifikashon i informashon engañoso ta sirkulá den su industria.”

Brithney Augusta i Dante Marcano rumbo internashonal

Brithney Augusta i Dante Marcano rumbo internashonal

Brithney Augusta i Dante Marcano ta hóbennan talentoso ku djadumingu dia 6 di novèmber atardi a firma ku Silver Wolves Artist Management, ku e vishon ku esaki ta habri nan kaminda pa subi tarima internashonal. E seremonia a tuma lugá den un ambiente sumamente ameno na Starbucks na Renaissance Hotel.

Silver Wolves Artist Management den kuadro di nan vishon i mishon ku tin énfasis riba avansá talento lokal pa nivel internashonal, a bai di akuerdo pa firma e dos hóbennan super talentoso i pa traha huntu ku nan riba nan karera artistiko lokal i internashonal.

Brithney Augusta tin 16 aña di edat ku un bos manera Kòrsou no a konosé den hopi tempu. E ta un asina yamá “powerhouse singer” manera ta yam’é na inglés, ku ta kanta manera Whitney Houston i Aretha Franklin.

Dante Marcano, di 18 aña ta un hóben ku un bos inigualabel i inolvidabel: un bass/barítono ku un falsetto magestral.

Tur dos tin un presensia riba ensenario komparabel ku dékada di eksperensia. Kòrsou tin asina dos futuro artista di taya na kaminda pa promové nan mes i nòmber di Kòrsou riba tarima internashonal.

Empresario Javier Magdalena i kantante tenor Kadir Snijder a lanta Silver Wolves Artist Management dia 18 di november 2016 i asina a krea e one-stop-shop pa artistanan lokal ku e meta pa lansa artistanan lokal riba nivel internashonal ku un pakete di servisio kompleto.

Ta realmente for di promé paso artístiko di kualke artista, Silver Wolves Artist Management por duna e guia kompleto pa ta un berdadero artista profeshonal.

Siendo un kompania di registro di musíka grabá, maneho di artista i ku ta organisá entretenamentu na nivel, nan ta duna balor na nan símbolo di wòlf ku ta un animal respetá ku nunka bo lo topa ta animá den un sirko. Ta respet’é.

Pronto lo por sigui tende di Brithney Augusta i Dante Marcano kendenan for di awor ta primintí di bai dal pasonan grandi artístiko.

Pa mas informashon por komuniká ku Silver Wolves Artist Management via di e-mail: bookingsilverwolves@gmail.com òf bishitá: https://www.facebook.com/silverwolvesCuraçao.

Riba e potrèt por mira di robes pa drechi: Kadir Snijder, Brithney Augusta, Dante Marcano i Javier Magdalena despues di a firma ku Silver Wolves Artist Management.

Relato spesial: Siegmar Sophia i Fundashon Soltuna

Relato spesial: Siegmar Sophia i Fundashon Soltuna

Tur krédito di e siguiente relato ta bai pa The Hidden Green Movement ku a buta e produktor lokal Siegmar Sophia i Fundashon Soltuna den spotlight.

Den su sanger

Pictures by © Berber van Beek www.studiorootz.com

Ku ta p’e, hinter dia e ta den kurá bezeg ku su matanan, anto tòg despues di skol sekundario Siegmar Sophia (1988) ta skohe pa bai studia ingenieria eléktriko. Simplemente pasó no tin un estudio di agrikultura na Kòrsou. Sino e lo tabata sa kiko e lo a hasi. Siegmar tin ocho pa nuebe aña na momentu ku e pone e promé simianan den tera. Esei ta den kurá di e kas ku e ta biba aden na Bándabou. E ta kuida e matanan huntu ku su mama. Siegmar su mama gusta mata ku flor pa wak, pero e mes gusta mata ku bo por kome. Den e añanan ku e ta traha komo mekániko elektróniko i mekániko di ICT, anto toka músika den su tempu liber, hortikultura no ta haña atenshon. Su kurason di kunukero ta bolbe bati den e kas di kultivo ku stròbèri i tomati na Kurá Hulanda Lodge. Aya na Wespen e kasnan di kultivo ta kompletamente outomatisá i tin tur tipo di téknika modèrnu. Einan e ta bin mira kiko tur por – asta den trópiko – na momentu ku bo invertí den kultivo di fruta i bèrdura. Na aña 2015 e ta solisitá na Soltuna, un fundashon di gobièrnu. E por kuminsá traha un par di dia despues. Anto ta asina diariamente e ta hasi loke e ta bon den dje: kuida mata. Esaki ta hasié kontentu. E ta un hende felis. E ta traha na e kasnan di kultivo i e bibero di Soltuna. E siguridat di un salario tur luna, ta duné trankilidat. Pero Sophia ta soña. E ke logra mas kos i e ke deskubrí kos nobo.

 

Filosofiá mei-mei di e matanan (e kunukero na palabra)

“Mi gusta tur aspekto di e trabou akí. Sembra, kambia di pòchi, fertilisá, muha. Pero loke mi gusta mas tantu ta kosechá. Bèrdura i fruta. Ta e ora ei bo ta mira e resultado di tur esfuerso. Hepa! Waw! Na e momentu ei mi ta sinti mi super kontentu. Semper mi ta alegre, pero manera tur hende, ami tambe ta karga mi tristesa. Mi no ta gusta papia tokante esei. Ta mi dolor, anto mi no ke horka otro hende ku esei. Mi ta keda ku mi dolor, den mi. Aki na Soltuna mi a siña pa traha den un tim. Tur e diferente karakternan, bo mester haña un manera pa dil ku esei.”

“Mi por ta mi so bon bon. Asina mi ta. Na kas ku mi mes matanan. Mi tabatin porko i galiña tambe. Mi a slaktu eseinan i parti ku famia i amigunan. Mi gusta kushiná i skucha músika. Sali? Ai nò! Mi ta preferá lesa un bon buki. Na ingles, spañó òf hulandes. Bo por ta e protagonista. Pa un ratu. Sinti loke e ta sinti. Si ta un historia di amor, ai, tin biaha mi ta asta yora. Mi sa wak televishon òf hunga un wega riba telefòn. Pero mi ta fada lihé.”

“Ora mi ta trahando asina, mi ta pensa riba tur kos. Hinter dia mi ta pensa. Mi ta wak un nèshi fruminga i mi ta mira kon e bestianan ta dil ku otro. Mi gusta studia nan. Na un momentu asina…yen’i pregunta ta pasa den mi kabes. Tin otro ser ku nos no ta mira? Ken ta wak nos? Mi a lanta katóliko. Pero religion ta hasi katibu mental di hende. Ya komo e ta imponé kiko sí i kiko nò tin mag. Loke bo mester hasi. Ta importante sí ku bo tin un base. Katolisismo ta mi base. Pero pa mi kreensha ta libertat, energia. Esei bo ta mira ora por ehèmpel bo ta duna un mata awa i bo papia òf kanta algu. E ora ei e ta inkliná su mes na bo. Wak pa bo ripará! Ta kon esei ta funshoná, mi no sa. Pero ta asina ta.”

“Mi ta spera ku un dia mi lo tin mi mes negoshi. Esei ta mi soño. Pero promé mi mester haña un tereno. Anto ta esei ta e kos. Tur kaminda bo ta tende ku nos mester kultivá mas nos mes. Pero ora bo buska finansiamentu i guia, no tin niun hende pa yuda bo. Si bo no sa ta kon bo mester skirbi un plan di maneho òf un businessplan, ta kon bo ta bai haña un tereno? E ora ei bo no por hasi nada. Ta p’esei Kòrsou no ta bai dilanti. No ta trata di ami so, mi ke yuda otronan. Mi mes a pasa un tempu sin trabou. Mi no por a haña trabou. Ta hopi biaha a rechasá mi. Pero aki na Soltuna mi tabata bonbiní.” “Bo no mester dependé di pakete di kuminda. Si mi haña un tomati di un hende, mi ta habrié i mi ta saka e simianan fo’i dje. Mi ta sembra nan pa mi haña mas tomati. Kiko mayoria di mucha na Kòrsou ta hasi? Bo ta duna nan un florin i nan ta gast’é na mangel. Nan no ta spar. Nan no a siña pa spar. Kai i lanta para, klaro! Ta esei bida ta. Bo ta siña di eror ku bo a kometé. Kos bon ku mi a pasa aden, mi ke pa otro hende tambe pasa aden. Mi ke kompartí konosementu i eksperiensia. Pasó nos por. Nos por manehá un kompania. Nos no mester trese hende for di eksterior pa esei. E kos ta ku nunka nos a siña esei.”

Pictures by © Berber van Beek www.studiorootz.com

Seif den kas di kultivo

Riba e tereno di Soltuna na De Savaan tin kas spesial pa kultivá bèrdura i fruta aden. E konstrukshon ta protehé e matanan kontra bishita indeseá manera insekto, lagadishi, yuana pero tambe ladron. E plèstik i paña di waya spesial, ta krea sombra riba e dak. Nan ta tene e rayonan di solo kayente pafó. Danki na e klima den e kasnan akí e vegetashon tin mester di ménos awa i mèst. E temperatura sa subi te 34C. Por ehèmpel promèntè pika, promèntè, kòmkòmber i bèrdura bèrdè ta krese bon den un ambiente kayente i húmedo asina. Soltuna ta konektá na e instalashon pa purifikashon di awa di Klein Hofje. E awa ta wòrdu di pòmp na De Savaan i aya ta ward’é den un depósito. Via di pipa e ta bin te na e matanan den e kas. Anto pa mèst, ta usa e sistema ku ta usa rònt mundu esta e téknika di venturi. E diámetro di e pipa ta baha na momentu di entrada i subi ora di sali. E velosidat di e choro i e bahada di preshon ku ta surgi – pa medio di un konekshon lateral – ta pèrmití pa inyektá líkido manera mèst. E mèst líkido ta wòrdu chupá dor di e sistema. E awa di Klein Hofje ta resiklá i tin basta nutriente. Ta p’esei no ta nesesario pa agregá mashá na e awa akí. Pafó di e kasnan di kultivo tin espasio pa e vegetashon ku tin mester di mas solo. Manera pampuna i papaya. Si ta trata di kultivo den kas òf pafó mester paga tinu! Kon e blachinan ta? E tronko? Tin algun malesa? Algu ta bai robes? E ora ei bo mester sòru pa bo ta na tempu.

Kamber di bebi pa mata

Sophia ta traha den e bibero tambe. Aya bo ta haña e matanan yòn. Den baki. E bakinan ta den rei, hopi rei. Méskos ku mucha chikí, e ‘bebinan’ akí tambe ta pidi hopi atenshon i kuido èkstra. Mainta tempran – basta ta promé ku dies or, ora ku ainda no ta hasi kalor – empleadonan di Soltuna ta duna e matanan awa ku un spruier. Nan ta duna e matanan den baki, awa di kranchi. E awa di kranchi akí no tin sufisiente nutriente. Esun di Klein Hofje sí. E matanan tin mester di nitrógeno, fòsfòr i potasio pa nan krese saludabel. Si e kondishon di e matanan bai atras, ta drecha esaki agregando fertisilante i vitamina na e awa. Sophia i su koleganan ta drùk ta planta, transplatá, duna mata awa i mèst, anto kambia mata di pòchi. Banda di esei semper tin kos di hasi den mantenshon. No tin dos dia méskos den hortikultura!

Dia di mata

Den e bibero simia ta krese bira mata yòn saludabel. Un parti di esakinan ta bai hortikultor na Kòrsou mes. Despues di mas o ménos sinku siman nan ta risibí nan pedido di mínimo 48 mata. Soltuna ta konosí mas tantu pa su ‘dia di mata’. Tradishonalmente ta kada tres luna, riba e di lastu djasabra di luna. Riba e dia ei tur ku ke, por kumpra un òf mas mata na Soltuna. Ta manera ta fiesta tin! Semper tin mas ku shen bishitante! Di e manera akí e fundashon ta yuda esnan ku ke kosechá fruta i bèrdura na eskala chikí na kas. Alabes e dia ta kontribuí na konsientisashon. Skohe produktonan lokal realmente por hasi un diferensia. Pasó si konsumindó lokal kambia masalmente pa kumpra i kome kuminda lokal, e sektor agrikultor por krese i sigur asta dupliká su produkshon.

Pictures by © Berber van Beek www.studiorootz.com

Surtido amplio

Dependé di e pedido Soltuna, ta kultivá un gran kantidat di vegetashon riba e tereno, den e kasnan di kultivo i e bibero. Algun di e bèrduranan ta: promèntè pika, tomati grandi i chikí, kòmkòmber, yambo, sèldu, pitiseli, kòusebant, antrua, berenhèin, salada, kolo chines, paksoi i pampuna. Nan tin e siguiente yerbanan: rósamarèin, lamúngras, orégano, yerba di hole, kanéleblum, dile, tèim, menta i gèmber. Tambe tin fruta manera lamunchi, parchita, skòpapel i bakoba.

Kolektamentu sentral

Un di e tareanan núkleo di Soltuna ta pa kolektá e produkshon di bèrdura i fruta na e isla i hiba esaki na e supermerkadonan. Riba djaluna, djárason i djabièrnè e kunukeronan ta bin entregá nan produktonan. Ta pisa i pone nan kla pa parti nan den e trùknan. Despues ta entregá esaki, den kua e kosecha di Soltuna mes tambe ta aden, na esnan ku a hasi pedido. E idea tras di e kolektamentu sentral akí ta pa palabrá mihó preis i areglo di pago ku e supermerkadonan i minimarketnan. Ta importante ku mas tantu kunukero ta djòin pa duna e sektor mas siguridat pa loke ta trata produkshon i entrada. Di e manera ei e kunukero por konsentrá kompletamente riba su punto fuerte: kultivo.

Pictures by © Berber van Beek www.studiorootz.com

Soltuna ke sigui

Na 1973 a lanta Stichting Ontwikkeling Land- en Tuinbouw Nederlandse Antillen (Soltuna) ku meta pa desaroyá sektor agrikultor na e islanan. Na nòmber di gobièrnu Soltuna ta manehá mas o ménos 40 hèktar di tera di kultivo. For di ougùstùs 2022 Pieter van Baren ta direktor di e fundashon. Soltuna tin sinku empleado fiho i algun temporal. Pa motibu di bùdjèt na e momentu akí, e fokùs ta maneho i mantenshon di e terenonan, kosecha di bèrdura i fruta na eskala chikí. Pero Van Baren lo ke bai mas aleu. E ta pensa pa duna entrenamentu i kurso na kunukero i na futuro hortikultor. E ta haña ku si Soltuna risibí mas supsidio e lo por hunga un ròl signifikativo. E fundashon por yuda e sektor ku programa enfoká riba sembra i kosecha di produkto i ayudo pa un parti di e atministrashon. Soltuna ke bai dilanti i krese pa ta un bùfer seif riba dos tereno: preis hustu pa konsumidó i garantia di komestibel pa gobièrnu.

Kunukuman a alkansá 100 akshon di limpiesa riba 30 di òktober

Kunukuman a alkansá 100 akshon di limpiesa riba 30 di òktober

E hòmber Hulandes entretantu konosí den boka di pueblo komo Kunukuman i su grupo di boluntario a tene na total 100 akshon di limpiesa. Djadumingu último nan a bai bèk Playa Jeremi kaminda 2 aña pasá nan a kuminsá e prome akshon ku 3 persona. E grupo di boluntario a krese den transkurso di simannan despues ku Kunukuman a haña hop akohida riba retnan sosial. Entretantu e por konta ku yudansa di den promedio 15 persona ku ta bin yuda ora nan ta disponibel.

Grandi tabata nan sorpresa na yegada na Playa Jeremi ku esaki tabata hopi bon mantené i limpi! Esaki danki na Quincy ku di su mes a kuminsá tene e Playa limpi. Dor ku no a keda nada otro di hasi nan por a pasa di biaha pa selebrashon di e di 100 akshon.