Investigadónan a haña posiblemente konstrukshon di palu mas bieu den historia

Investigadónan a haña posiblemente konstrukshon di palu mas bieu den historia

Investigadónan a haña loke ta parse e konstrukshon di palu mas bieu den historia. Nan a haña e konstrukshon na Zambia i a kalkulá ku e tin por lo ménos 476 mil aña. E investigashon a keda publiká den e revista di siensia Nature.

E konstrukshon ta konsistí di dos pida palu ku ta pas den otro via un konekshon di piedra. E konstrukshon tin karakterístikanan di un sosten pa un brùg òf plataforma.  E deskubrimentu a tuma lugá den e region fronteriso entre Zambia i Tanzania. Pegá ku e konstrukshon a haña tambe algun pida hèrmènt.

Te asina leu kasi tur e deskubrimentunan mas bieu ku nos konosé ta di e Edat di Piedra 300 mil aña pasá. E konstrukshon hañá na Zambia lo ta bai bèk pues 476 mil aña i ta sugerí ku nos ansestronan tabata traha konstrukshon relativamente sofistiká ku palu pa basta tempu promé ku nan a pasa pa konstrukshonnan mas robusto ku piedra.

Tin airu den atmósfera di Mars ku hende por hala aden sin problema

Tin airu den atmósfera di Mars ku hende por hala aden sin problema

Tin airu den atmósfera di Mars ku hende por hala aden sin problema. Asina NASA ta konkluí a base di un eksperimento riba e planeta kòrá. Opviamente e atmósfera di Mars ta yen di gas ku ta dañino pa ser humano, pero NASA a deskubrí ku tin oksígeno i hidrógeno tambe i esei si no ta forma un problema pa ser humano si tin sufisiente den e atmósfera.

NASA a logra hasi e eksperimento ku e Mars Rover Perseverance ku a kolektá e partíkulanan i manda e análisis di esakinan. Si tin un manera pa generá airu riba e planeta lo bira un poko mas interesante pa manda mishonnan tripulá. Pero esei por dura hopi aña ainda.

Kreadó di ‘Dolly’ a fayesé

Kreadó di ‘Dolly’ a fayesé

Ian Wilmut, e sientífiko Britániko ku a krea e karné di klon Dolly, a fayesé na 79 aña. Asina e instituo di siensia Eskoses Roslin Institute a anunsiá. Wilmut tabata sufri di Parkinson. El a bira mundialmente konosí huntu ku su kolega Keith Campbell ora nan a krea Dolly na 1996 for di un sélula di un karné adulto.

Dolly a biba mas o ménos 6,5 aña i a fayesé dor di un infekshon na pulmon. E téknika usá tabata un revolushon ku alabes a lanta diskushonnan étiko fuerte.

Por sierto ku Dolly no tabata e promé animal di klon. For di 1958 ya a klon un sapu. Despues di Dolly a klon vários otro animal manera lamnchi i raton. Dolly a keda prepará i ta eksponé na e Museo Nashonal di Eskosia na Edinburgh.

Sientífikonan a logra krea un èmbrio kompleto sin sélula humano

Sientífikonan a logra krea un èmbrio kompleto sin sélula humano

Sientífikonan a logra krea un èmbrio kompleto sin sélula humano. Segun esnan embolbé den e estudio aki no ta trata di un èmbrio humano, sino unu ku eksaktamente mesun karakterístika.

E èmbrio ta proveniente for di sélula tronkal, na Hulandes ‘stamcel’. Esaki ta sélula ku ainda por transformá den diferente tipo di sélula den kurpa humano. Pa e estudio aki e sientífikonan a agregá supstansia na e sélulanan tronkal ku despues a transformá den e promé sélulanan ku normalmente ta presente den un èmbrio humano.

Despues a reuní e sélulanan ku konhuntamente a transformá den e èmbrio aki ku e mesun karakterístikanan ku esnan humano. Segun e sientífikonan e investigashonnan aki ta importante pa komprondé mihó e desaroyo di ser humano. Ainda tin poko informashon disponibel riba e promé dos simannan di desaroyo di bida humano, siendo ku ta trata di un periodo hopi deliká.

E sientífikonan ta suprayá ku no ta étiko i asta ilegal pa krea un èmbrio i pasa esaki pa un matris humano ku despues por krese i bira un ser humano. Pa e motibu ei a finalisá e eksperimento den 14 dia. Den vários pais ta pèrmití eksperimento ku èmbrio humano te na 14 dia, pero ta awor numa un eksperimento lo a tuma e kantidat máksimo di dia pèrmití.

E estudio a tuma lugá na e instituto di siensia Weizmann na Israèl i ta publiká den e revista Nature.

Lansamentu mishon lunar Hapones te asina leu kanando bon

Lansamentu mishon lunar Hapones te asina leu kanando bon

Hapon a lansa un rakèt ku un teleskop Hulandes na bordo ku mester bai investigá orígen di universo. E instituto espasial Hulandes SRON a kontribuí na e proyekto. Tambe, Hapon kier laga un lander aterisá riba luna.

E rakèt a despegá den mardugá di djarason pa djaweps na e sentro espasial Tanegashima. Mas o ménos 30 minüt despues di lansamentu a deskonektá e teleskop Hulandes pa esaki drenta órbita di nos planeta.

Aki tres pa kuater luna e lander mester yega luna kaminda e lo keda den órbita tres te ku kuater luna mas. Despues lo aterisá e lander riba superfisie di luna. Si Hapon logra, e pais lo bira e di sinku pais den historia ku a logra bai luna.

Ministerio di Defensa Merikano ta lansa website ku informashon ofisial riba UFO

Ministerio di Defensa Merikano ta lansa website ku informashon ofisial riba UFO

E ministerio di Defensa Merikano a lansa un website pa informá riba desaroyonan rondó di UFO, esta ophetonan bulando no identifiká. E website tin un sekshon spesial kaminda militarnan por raportá kualke fenómeno ku no tin splikashon.

Ta asina ku for di 2020 ora ku gobièrnu di Merka a publiká algun video ku pilotonan a graba tin hopi interes bou di públiko. Den e grabashonnan ei por mira ophetonan ku ta move hopi lihé di un forma ineksplikabel.

Por sierto ku Merka no ta usando e abreviashon UFO – esta Unidentified Flying Object – mas. Ta papia awor di UAP kua ta para pa unidentified aerial phenomenon (esta fenómeno aéreo no identifiká).

Riba e website por haña informashon riba kasonan ku no tin splikashon ku potrèt i video. Tambe por haña rapòrtnan ofisial, transkripshon i komunikado di prensa.

Por lo pronto ta militarnan so por entregá material ku imágennan ku no tin splikashon. Tin plannan pa hasi esaki disponibel pa públiko tambe, pero ainda no tin un fecha fiho pa esaki.

India ta di 4 pais den historia ku a logra aterisá riba luna

India ta di 4 pais den historia ku a logra aterisá riba luna

Entretantu India por konsiderá su mes e di 4 pais na mundu ku a logra aterisá riba luna. Djarason e moonlander di India a baha ku éksito riba su superfísie. E mishon Chandrayaan-3, manera esaki yama, a kuminsá den yüli.

Esaki ta e di dos intento di India despues di un intento frakasá den 2020 dor di un eror di software. Ta promé biaha por sierto ku un moonlander ta aterisá na e sùitpol di luna. Den próksimo dos siman e moonlander ta bai eksplorá e region aki.

Tin indikashon ku por tin awa einan presente. Tambe tin hopi lus di solo ta kai riba e parti ei pues e panelnan solar di e rover tin sufisiente suministro di energia. E kondishonnan aki ta perfekto pa un posibel base riba luna.

Manera ta konosí Rusia tambe a hasi un intento resien pa aterisá riba luna pero esaki a frakasá dor di un fayo di motor.

Eksplorashon lunar di Rusia a frakasá pa fayo den motor di moonlander

Eksplorashon lunar di Rusia a frakasá pa fayo den motor di moonlander

E eksplorashon lunar di Rusia a frakasá dor di un fayo den e motor di e moon lander Luna-25. Djasabra a bira konosí ku e nave a crash riba superfísie di luna. E motor mester a funshoná eksaktamente 84 sekònde pa drenta i despues sirkulá den órbita di luna. E maniobra ei ta forma e último paso pa e aterisahe por tuma lugá. E motornan sinembargo a keda funshoná 127 sekònde. Asina e organisashon pa eksplorashon espasial na Rusia Roscosmos a konfirmá na medionan estatal.

No ta konosí dikon e motornan no a paga na tempu. E moonlander mester a aterisá e siman aki. Ku e eksplorashon aki Rusia kier a kontinuá su programa di 1976 ora ku astronoutanan di Rusia a bishitá luna pa delaster biaha. Te asina leu ta Rusia, China i Merka ta e úniko paisnan ku a hasi biahenan eksitoso pa luna. Paisnan manera India, Hapon i Israèl tambe a hasi intento, pero no a logra esaki. Djarason awor por sierto India lo inisiá su propio eksplorashon lunar.

Olanan serebral ta produsí melodia similar na kansion di Pink Floyd

Olanan serebral ta produsí melodia similar na kansion di Pink Floyd

Despues di a logra detektá palabra i frasenan kompleto awor sientífikonan a logra detektá asta melodia produsí dor di olanan serebral. Esaki ta otro paso dilanti den e siensia rondó di olanan serebral. Músika i formulashon di palabra i frase ta tuma lugá den áreanan separá den nos serebro.

Durante e investigashon e sientífikonan a nota serka 29 persona ku mester a operá pa epilepsia ku nan mente tabata produsí un melodia konosí. Despues di e operashonnan a pasa e señalnan ku nan a logra registrá via waya pegá na e pashèntnan su kabes den un computer pa un programa di inteligensha artifisial reprodusí e melodia.

Pa nan gran sorpresa e olanan serebral di e pashèntnan a produsí un meldoia ku ta zona kasi idéntiko na Another Brick in the Wall di e konosido banda Britániko Pink Floyd. Ta trata di e melodia bou di e palabranan “All in all, it’s just another brick in the wall”.

E ta zona manera ta bou di awa a graba e kansion.

Investigashon adishonal mester determiná ainda si ta trata di kon nos ta prosesá músika, si ta trata di memoria kompartí òf algu kompletamente diferente.

 

Planeta Mars tabatin diferente temporada, meskos ku nos planeta

Planeta Mars tabatin diferente temporada, meskos ku nos planeta

Miónes di aña pasá nos planeta ruman Mars tabatin diferente temporada, meskos ku nos planeta. Asina sientífikonan di e universidatnan di Lyon i Toulouse na Fransia a konkluí a base di imágennan di e eksplorador Merikano Curiosity ku ta kore riba e planeta kòrá for di 2012.

E no ta nifiká mesora ku tabatin bida, pero ku e sirkunstanshanan tabata adekuá pa desaroyo di bida i evolushon manera riba nos planeta. E parti eksterior di nos planeta Tera ta konsistí di plachinan ku ta schuif konstantemente i ku ta okashoná temblor i aktividat volkániko. Riba Mars e fenómeno ei no ta tuma lugá i pa e motibu ei ta relativamente fásil pa haña spornan fósil ku ta revelá kambionan ku a tuma lugá den transkurso di añanan.

For di e imágennan di Curiosity ta parse ku tabatin lago i riu riba Mars. E imágennan ta mustra depósito di salu, meskos ku esnan na Suramérika riba nos planeta. Esakinan ta forma ora awa evaporá. Esei ta segun e sientífikonan prueba ku Mars a konosé temporadanan di sekura i humedat.

Te asina leu siensia ta konkluí ku e sirkunstanshanan aki ta adekuá pa formashon di bida i evolushon. E resultadonan ta publiká den e revista sientífiko Nature.

Sientífikonan a logra generá energia èkstra atrobe ku fushon nuklear

Sientífikonan a logra generá energia èkstra atrobe ku fushon nuklear

Pa di dos biaha sientífikonan Merikano di Lawrence Livermore National Laboratory a logra generá energia èkstra dor di fushon nuklear. Esaki siguiendo pues un eksperimento den desèmber último. Na e okashon aki e sientífikonan a asta logra generá mas energia èkstra.

E di dos tèst a tuma lugá na kabamentu di yüli. Motibu dikon awor numa nos ta tende di e resultadonan ta dor ku mester a kompará e resultadonan di e dos tèstnan ku otro.

Pa e tèst aki e sientífikonan a dispará 192 laser ku 2 megajoule na energia den un silindro. Esaki ta okashoná un reakshon di fushon den e kombustibel generando asina hopi mas energia ku despues por usa pa generá koriente.

Si siensia logra aselerá e proseso aki, nos ta un paso mas serka di energia relativamente limpi i duradero. Kontrali na fishon nuklear (ku i), fushon nuklear (ku u) no ta laga desperdisio radioaktivo atras. Pero por dura algun dékada ainda promé ku nos por hasi uso masal di fushon nuklear pa konsumo general.

Teleskop James Webb ta kapta imágen impreshonante di Renchi di Neblina

Teleskop James Webb ta kapta imágen impreshonante di Renchi di Neblina

E teleskop James Webb a kapta imágennan impreshonante di e asina yamá Renchi di Neblina, un neblina planetario na un distansha di 2600 aña di lus for di nos. E neblina ta konosí pa su forma di ‘donut’ i kolónan bèrdè i ros klaro. E imágennan ta disponibel riba e website di Universidat di Manchester i mester bisa ku e klaridat di e imágennan ta hopi impreshonante i detayá.

E Renchi di Neblina ta resultado di un strea ku a muri ku despues a laga tur gas ku e tabata tene skapa bai den espasio i kubri e planetanan den serkania. Esei ta splika e forma di e fenómeno. Loke ta hasi e imágennan èkstra interesante ta ku e region interior di e neblina ta hopi skèrpi.

Studiantenan di TU Delft a diseñá eksoskelèt pa pashènt di dwarsleasie

Studiantenan di TU Delft a diseñá eksoskelèt pa pashènt di dwarsleasie

Studiantenan di e Universidat Tékniko di Delft a diseñá un armadura spesial pa yuda pashèntnan di dwarslaesie kana di nobo. Den un vershon anterior ainda tabatin mester di krùk spesial pa hasi esaki posibel, pero esei no ta nesesario mas.

E èksoskelèt, manera ta yama e armaduranan aki, yama MARCH 8. Èksoskelèt ta nifiká literalmente struktura di wesu pafó di kurpa. E konstrukshon ta konektá ku selebro di e usuario pa asina esaki por duna señal pa e kana òf para ketu.

Básikamente e ta brinda un pashènt di dwarslaesie e oportunidat pa partisipá na aktividatnan ku ta rekerí moveshon. Tambe a agregá sensornan ku ta midi e ritmo di kana di e MARCH 8 pa hasi esaki mas komfortabel.

Sientífikonan ta deskubrí strea ku dos kara

Sientífikonan ta deskubrí strea ku dos kara

Sientífikonan a deskubrí un strea ku dos kara. Ta trata di un opheto den espasio ku ta kambiando di elemento. Na un banda e strea ta konsistí prinsipalmente di helium, miéntras e otro banda ta konsistí di hidrógeno. E bon notisia ta ku ta trata di un fenómeno ku por opservá hopi bon pa promé biaha den historia.

Janus, manera sientífikonan a yama e strea, ta un asina yamá enano blanku, un strea ku ta kasi morto i básikamente ta kayendo den otro. E strea ta rekohé hopi lihé i alabes e proseso ta generá hopi kalor i ta subi e densidat di e strea. Segun kálkulonan nos propio solo tambe lo bira un enano blanku aki 5 mil mion aña.

E nòmber Janus ta derivá for di e dios Romano ku mesun nòmber ku ta konosí pa su dos karanan ku ta simbolisá komienso i fin. E luna di yanüari su nòmber tambe ta derivá for di e dios Romano ei.

Sientífikonan rònt mundu ta maraviyá ku e fenómeno aki. Nan no por splika ta kiko ta okashoná e dos karanan aki. Te asina leu tabata konosí ku ora un strea transformá den un enano blanku e elementonan mas pisá ta move pa e núkleo di e strea. Hidrógeno ta e elemento mas leve ku nos konosé. Pa e motibu ei lo e mester tabata notabel riba hinter e superfísie. No ta normal ku hidrógeno ta kompartí espasio ku helium, manera ta pasando ku Janus.

Kisas pues ku tin un vèlt magnétiko desbalansá ku ta okashoná e fenómeno straño aki òf nos lo ta testigu di algu ku no sa pasa normalmente. Mas detaye rondó di e deskubrimentu aki ta publiká den e revista Nature.

Nos por literalmente tende silensio

Nos por literalmente tende silensio

Nos por tende silensio òf nò? Silensio ta hasi sonido òf tin su propio frekuensha? Filósofonan a debatí pa basta siglo riba e pregunta ei, pero awor sientífikonan di John Hopkins University tin un posibel kontesta definitivo: nos ta tende silensio di mesun forma ku nos por tende un sirena di polis, ambulans òf brantwer. E pregunta semper tabata si hende literalmente por tende silensio.

Pa investigá esaki e sientífikonan a usa un asina yamá ilushon auditivo. Esei ta un sonido ku bo orea ta registrá, pero ku nos seleber ta interpretá diferente. E sientífikonan a usa un forma adaptá di un téknika eksistente kaminda un persona ta eksponé na un silensio, siguí pa dos blip kòrtiku i na final un blip djis un poko mas largu. Ounke e dos blipnan kòrtiku ta dura mes largu ku e blip ku un durashon djis un poko mas largu, nos seleber ta laga nos kere ku e último blip ei ta zona mas largu.

Den e investigashon nobo aki e partisipantenan a haña un fragmento di un restorant yen di hende pa tende i ku a keda interumpí di mesun forma pero pues ku silensio na lugá di blip. Meskos ku e experimento original e partisipantenan su seleber a registrá dos silensio kòrtiku i unu un poko mas largu miéntras e durashonnan original di silensio tabata igual na otro. Esaki a kondusí na e konklushon ku nos selebronan ta registrá silensio meskos ku sonido, o sea: nos por literalmente tende silensio.