Asteroide basta grandi lo pasa serka di nos planeta riba djasabra

Asteroide basta grandi lo pasa serka di nos planeta riba djasabra

Djasabra awor un asteroide basta grandi lo pasa relativamente serka di nos planeta. De echo e opheto ta bai pasa entre nos planeta i luna alrededor di 10 pa 3 di atardi, nos orario. Segun NASA ta trata di un asteroide di entre 40 pa 90 meter. E pidanan aki ta pasa serka di nos planeta kada 10 aña.

Teorétikamente un asteroide di e tamaño aki ta sufisiente pa destruí hinter un siudat, kua por sierto no ta bai ta e kaso. Tin un distansha di sigur 175 mil kilometer entre nos planeta i e pida baranka aki.

No ta tur kaminda e asteroide lo ta visibel. Pa esnan ku ta interesá e satélitenan di Virtual Telescope Project lo stream e pasahe di e asteroide.

NASA a lokalisá e asteroide un luna pasá i a konfirmá ku e no ta bai forma peliger. Loke si e ta forma ta un bon fuente pa konosementu riba e barankanan aki akaso un dia nos tin ku prepará pa un posibel impakto òf si nos mester defendé nos mes algun dia kontra di un.

Spor di hepatitis B den DNA di Ludwig van Beethoven

Spor di hepatitis B den DNA di Ludwig van Beethoven

Tin mas kos ku a kontribuí na morto di e konosido kompositor klásiko Ludwig van Beethoven. Segun un investigashon na Universidat di Cambridge riba DNA for di kabei ku atmiradónan a warda a resultá ku Beethoven tabatin problema kongenital ku su igra. E investigashon ta publiká den e revista sientífiko Cell Current Biology.

Beethoven a fayesé kasi 200 aña pasá na 56 aña di edat. For di e tempu ey tabatin gritunan pa investigá su morto, su problemanan ku tripa i tambe e echo ku e tabata surdu. E investigashon a mustra ku Beethoven tabatin posibel problema ku su igra. Asina a bin haña spor di hepatitis B den su DNA. Kombiná ku un konsumo haltu di alkohòl opviamente esaki a resultá fatal pa e kompositor.

Loke e investigashon no por a mustra ta kon bin e tabata surdu. El a kuminsá pèrdè oido entre 20 i 30 aña i a bira kompletamente surdu ora el a pasa 40. Tambe tabata konosí ku e tabatin problema di tripa, pero for di e investigashon no a sali na kla kiko tabata okashoná esei. Pa esei, e sientífikonan ta bisa, por tin vários kousa.

“Tesoro di Hoogwoud” tin kasi 1000 aña

“Tesoro di Hoogwoud” tin kasi 1000 aña

For di un investigashon hasí na Hulanda a resultá ku un tesoro hañá den 2021 na e lugá Hoogwoud tin kasi 1000 aña. Hulanda no ta konosí komo un region kaminda tin hopi hayazgo arkeológiko, pues ta algu skars. E tesoro tabata kontené tantu prenda komo 39 moneda ku a keda produsí rònt di aña 1200.

Despues ku a haña e tesoro ku un detektor di metal, mester a limpia, studia i estimá edat di esaki kuidadosamente. Por sierto ku e historiadó ku a haña e tesoro pa regla por keda ku esaki, pero el a disidí ku e tesoro ta pèrtenesé den Rijksmuseum van Oudheden na Leiden.

Referensha mas antiguo ku ta èksistí na Odin deskubrí na Dinamarka

Referensha mas antiguo ku ta èksistí na Odin deskubrí na Dinamarka

Na Dinamarka a deskubrí ku un artefakto hañá den 2020 ta e referensha mas antiguo ku ta èksistí na Odin, e dios supremo di antiguo vikingonan. Segun e leyenda Odin ta reina riba e guereronan den Valhala i tambe e tabata e dios di guera i morto.

Ta trata di un plachi di oro di siglo 5, o sea mas 1600 aña pasá. Te ku aworakí e artefakto mas antiguo tabata un ‘broche’ di siglo 6. E plachi ku nan a deskubrí na Dinamarka ta kontené un figura kompañá pa e inskripshon “E tabata un hòmber di Odin”.

No ta konosí ta ken a skonde e tesoro kaminda a haña e plachi aki. Tampoko no ta konosí si den pasado a sea skonde e tesoro aki òf ward’é komo ofrenda.

Konhunshon di Jupiter i Venus djarason awor

Konhunshon di Jupiter i Venus djarason awor

Kisas bo por a nota den dianan tras di lomba ku tin dos strea basta briante pegá ku luna. No ta trata di strea sino di e planetanan Jupiter i Venus.

Di awe pa djarason nan ta bai aserká otro un poko mas. Dor di e siklo di movementu di planetanan den nos sistema solar djarason awor e dos planetanan i luna lo parse di ta pegá na otro, esta si bo mir’é for di nos punto di bista.

Den realidat e distansha entre Jupiter i Venus ta 700 mion kilometer. Den siensia e fenómeno ku nos ta bai mira djarason awor yama konhunshon.

E pik lo ta visibel rondó di 8’or di anochi i ya ta pa un gran parti visibel ora solo baha. Despues di djarason e planetanan lo separá for di otro i luna atrobe. Probechá djarason awor pasobra próksimo biaha ku e fenómeno tuma lugá lo ta den 2039.

Un danki na Rob van Boheemen i Dennis Chirino pa e bunita potrètnan saká aki na Kòrsou mes.


Visibilidat aurora borealis perfekto riba Valentine’s Day debí na aktividat solar

Visibilidat aurora borealis perfekto riba Valentine’s Day debí na aktividat solar

Den mardugá di djabièrnè 10 pa djasabra 11 di febrüari nos solo a saka un vlam solar (solar flare) masivo ku a okashoná algun blackout na sierto parti di nos planeta. I ainda tin algun di nan na kaminda. E ta sigui un otro vlam solar ku a tuma lugá djamars 7 di febrüari ku a buta telekomunikashon temporalmente plat den partinan di Pasífiko.

E partíkulanan kargá ku a skapa solo durante e evento aki lo yega nos planeta segun kálkulo riba Valentine’s Day. Esaki lo manifestá den e fenómeno mihó konosí komo aurora borealis ku ta visibel en partikular den e paisnan mas nort di nos planeta.

E vlam su pik tabata den mardugá di djabièrnè pa djasabra alrededor di 10 pa 7 di mainta orario di Kòrsou. El a keda registrá komo un evento di klase X1.1-class riba su respektivo eskala. Esei ta nifiká ku tabata un evento fuerte. di akuerdo ku U.S. Space Weather Prediction Center (SWPC). E vlam a kuminsá den un region riba solo yamá 3217. E vlam solar aki a okashoná solamente blackout di radio temporal den partinan di Suramérika. E Solar Dynamics Observatory di NASA’s a kapta e evento den e video aki.

Marsrover Curiosity ta deskubrí patronchi di ola di awa riba Mars

Marsrover Curiosity ta deskubrí patronchi di ola di awa riba Mars

E asina yamá Marsrover Curiosity a haña mas prueba ku den pasado tabatin awa riba planeta Mars. E vehíkulo outomatisá a kapta algun potrèt ku patronchi di ola di awa riba un seru. Asina e instituto NASA ta informá. Pa imágennan original, sigui e link.

E patronchinan aki segun NASA a keda formá dor di awa. Aña pasá e Marsrover a yega un seru konosí komo Mount Sharp. Tabatin sospecho kaba ku e Marsrover lo a deskubrí mas spor di awa riba e planeta kòrá, pero no awa mes òf prueba ku tabatin sufisiente awa pa forma ola. Mount Sharp na un momentu den pasado tabata bou di awa. Curiosity a deskubrí e patronchi na un altura di 800 meter kontando for di e pia di e seru. Lamentablemente e superfísie ta di piedra duru i pa e motibu ei ta difísil rekohé muestra, pues mester sigui eksplorá e region aki un poko mas.

E Marsrover tin mas o ménos 10 aña kaba eksplorando e planeta i kada tantu tempu ta manda deskubrimentunan inesperá bèk pa nos analisá. E mayor motibu pa sigui ku e eksplorashonnan aki ta pa deskubrí si na un dado momentu tabatin bida riba e planeta.

Solo a saka un vlam solar potente ku a afektá onda korto den Pasífiko

Solo a saka un vlam solar potente ku a afektá onda korto den Pasífiko

Nos solo ta birando mas aktivo den su siklo regular di 11 aña. Resien e strea aki a haña un mancha solar grandi kua ta forma e fundeshi pa saka vlam solar grandi i otro aktividat. Asina space.com ta informá.

Update: Segun solo ta bira un di dos mancha solar instabil pronto lo ta dirigí den nos direkshon. Esaki lo ta mas aktivo.

Tuma nota: e potrètnan den e artíkulo aki no ta e vlam solar di 7 di febrüari, sino imágen di archivo.

Riba djamars 7 di febrüari (7:07 pm, orario Kòrsou) un vlam solar (na Ingles “solar flare”) tamaño mediano a kibra komunikashon riba onda korto den área di Oseano Pasífiko. Solo a manda diferente salvo den delaster dianan, pero ta esun di dia 7 so a kausa e blackout di komunikashon riba e area menshoná. Generalmente nos no ta ripará mashá di vlamnan solar, pero tin momentunan ku e vlamnan aki ta di tal tamaño ku nan ta afektá òf asta permanentemente daña nos sistemanan.

E origen di e último vlam aki ta e mancha solar AR3213, ku aworaki riba solo ta midi mas ku 100 mil km. E mancha ta konsistí di liñanan magnétiko, ku ora nan brua, por manda partíkulonan solar kargá den nos direkshon e dianan aki. Solo ta bai yega su pik di mancha solar segun kálkulonan na 2025.

Nos solo tin un siklo di aktividat di 11 aña. Tin sufisiente potrèt di solo sakando vlam solar den sirkulashon danki na diferente satelit ku ta opservá solo pa entre otro NASA su Solar Dynamics Observatory.

E siensia ku ta studia e fenómeno ta sigui desaroyá pa nos siña mas di e orígen di e aktividat solar aki. Asina tantu e Parker Solar Probe di NASA komo e Solar Orbiter di ESA ku ta pasa solo di serka pa tuma “muestra” di e bientu di partikulo solar ku ta bula rondó di solo. Tambe nan ta sirbi pa investigá e strukturanan i atmósfera di solo di serka.

Ménos eis riba laman na Antártika den yanüari

Ménos eis riba laman na Antártika den yanüari

Nunka ántes den luna di yanüari tabatin asina tiki eis di laman den e zona di polo sùit. Den promedio a registrá 31% ménos eis den yanüari tras di lomba na Antártika kompará ku añanan anterior. Delaster biaha ku a midi e kantidat di eis mas abou tabata den yanüari 2017. Asina e organisashon Copernicus a konkluí a base di imágen di satélite. Espektativa ta ku e kantidat lo sigui baha dado ku na e hemisferio sùit di nos planeta aworakí ta zomer.

Den febrüari e nivel di eis ta na su punto mas abou. Entre 1991 i 2020 a midi den promedio 5.5 mion kilometer kuadrá na eis. Di momentu tin 3.8 kilometer kuadrá. Copernicus ta midi tambe e nivel di eis den e zona di polo nort. Einan a nota 4% ménos eis ku normal den yanüari, e di tres nivel mas abou den historia.

Sientífikonan a logra transplantá sesu humano pa djaka i krea interakshon

Sientífikonan a logra transplantá sesu humano pa djaka i krea interakshon

Sientífikonan a logra transplantá pida sesu humano den djaka i a logra krea interakshon. E deskubrimentu aki ta nifiká un posibel paso dilanti den e búskeda pa un tratamentu efisiente pa daño na selebro.

E eksperimentonan a tuma lugá den un laboratorio di e Universidat di Pennsylvania, kaminda sientífikonan a ekstraé sélula serebral humano, kria esakinan te na tamaño di un pida zjozjoli i pasa esakinan pa e kráneo di un djaka adulto ku tabatin problema di bista. Tres luna siguiendo e transplante e pida selebro humano a bira unu ku esun di e animal. E selebro a konektá ku e sistema kardiovaskular i neurológiko di e djaka. Pa gran sorpresa di e investigadónan e djaka su bista a parse di ta registrá lus, pero nan no por a determiná te na kua grado su bista a mehorá. Esei lo rekerí mas investigashon.

E resultadonan di e estudio ta publiká den e revista sientífiko Cell Stem Cell.

Temblor na Turkia: Kiko ta okashoná temblor?

Temblor na Turkia: Kiko ta okashoná temblor?

Un temblor fuerte di 7.9 riba skala di Richter na Turkia i parti di Siria a okashoná bastante daño, sentenáres di morto i míles di persona heridá. Djaluna e temblor tabata tópiko di e sekshonnan internashonal rònt mundu.

En partikular Turkia sa haña temblor frekuentemente, debí na e lokalidat di e pais. Na Siria tin hopi ménos temblor ta tuma lugá. For di aña 1900 a midi un total di 16 temblor di kua esun di djaluna ta esun di dos mas fuerte midí. Na Siria a midi un magnitut di 5.6 riba skala di Richter.

Turkia sinembargo ta lokalisá riba un parti kaminda plachinan ku ta forma e superfísie di nos planeta ta topa i krusa otro, e asina yamá plachinan tektóniko.

 



E plachinan ta move algun sèntimeter pa aña i ta okashoná frikshon ku nos ta eksperensiá komo temblor. Dependiendo di e direkshon ku e plachinan ta move, nan ta sea dal den otro òf skùif riba otro. Un par di sèntimeter ta sufisiente pa okashoná bastante destrukshon. E temblornan mas fuerte ta tuma lugá pues na e rant di e plachinan aki.


 

Arkeólogonan ta deskubrí momia di 4300 aña pegá ku pirámide di trapi na Egipto

Arkeólogonan ta deskubrí momia di 4300 aña pegá ku pirámide di trapi na Egipto

Egipto ketu bai ta skonde hopi sekreto. Djaweps arkeólogonan a deskubrí mas di un desena di tesoro nobo, inkluyendo un momia di 4300 aña. E deskubrimentu a tuma lugá na un siudat pa mortonan nèt pafó di e kapital di Egipto Cairo i pegá ku e pirámide di trapi Sakkara. E momia en partikular ta posiblemente esun mas bieu i alabes mas kompleto hañá na Egipto. Tambe por a determiná ku ta trata di un hende hòmber i ku su nòmber tabata Hekashepes.

Banda di su tumba a haña algun otro graf di e di 5 i di 6 dinastia di fáraonan. Mas aleu e arkeólogonan a deskubrí algun estatua i amuleto. E trabounan di kobamentu pa yega na e tesoronan aki a tuma kasi un aña.

Sientífikonan Chines: Núkleo interior di planeta ta drai kontrali

Sientífikonan Chines: Núkleo interior di planeta ta drai kontrali

E núkleo interior di nos planeta no ta drai mas den e mesun direkshon ku nos planeta. Asina seismólogonan Chines a publiká den e revista Nature Geoscience. Un dado momento e núkleo aki a te asta kuminsa drai den sentido kontrali. E núkleo interior di nos planeta tin forma di un bola di metal un poko mas chikitu ku nos luna i ku ta konsistí mas aleu di heru i nikel. E bola aki ta lokalisá parti paden di e núkleo eksterior di lava.

E bola lo a stòp di drai den mesun direkshon den 2009 pa despues kuminsá bira den sentido kontrali. Segun e estudio e fenómeno ta repetitivo kada 35 aña i pues no ta trata di un insidente nobo. E konklushon ta a base di vários insidente di temblor den historia. Segun e sientífikonan sernan humano no ta ripará nada di e fenómeno aki aparte di temblornan regular.

E deskubrimentu ta keda sinembargo un teoria por lo pronto. Pa yega na e núkleo di nos planeta lo mester bora kasi 6 mil kilometer i e ekipamentu pa por hasi esei simplemente no ta èksistí.

Sientífikonan na Canada: Lechi ta hasi nos mas grandi

Sientífikonan na Canada: Lechi ta hasi nos mas grandi

Bebementu di lechi ta hasi nos kurpa mas grandi. Asina sientífikonan na Canada a deskubrí despues di kompará skelèt ku skelètnan di personanan ku a muri vários mil aña pasá. E sientífikonan a kompará mas di 3500 skelèt hañá durante trabounan di arkeologia na Oropa. Durante e komparashon aki nan a deskubrí prueba ku konsumo di lechi ta okashoná un oumento di masa físiko, loke ta hasi nos mas largu tambe.

Loke e sientífikonan a deskubrí tambe tabata un diferensha entre skelètnan hañá den paisnan parti nort i esnan hañá den parti sùit. Den e paisnan mas den nort sernan humano a kuminsá mas trempan ku konsumo di lechi puru, pues no usá pa traha keshi òf yògert. Te dia di awe por nota ku e intoleransha pa lechi den paisnan sùit ta mas frekuente ku den paisnan parti nort.

Por mayor parti e investigashon a tuma lugá ku skelètnan Oropeo. Awor e sientífikonan ke hasi e investigashon riba otro kontinentenan tambe.

Arkeólogonan a deskubrí tumba di 3500 aña na Egipto

Arkeólogonan a deskubrí tumba di 3500 aña na Egipto

Arkeólogonan a deskubrí un tumba di 3500 aña pegá ku e siudat Egipsio Luxor. E graf probablemente ta konstruí durante e di 18 dinastia di fáraonan, di 1550 pa 1300 aña promé ku Kristu. Esei tabata e époka di Achnaton i Tutanchamon. E tumba ta lokalisá den e asina yama Vaye di Rei i Reinanan pegá ku riu Nilo. Lamentablemente tin basta daño na e tumba. Inskripshonnan a sufri basta daño dor di inundashonnan dje riu den serkania.